Hemelvaart en aardrijkskunde

Hemelvaart is niets zweverigs. Dat blijkt wel uit de beide Hemelvaartsverhalen, die Lucas ons vertelt. In het door hem geschreven evangelie, hoofdstuk 24, 46-53 en in zijn tweede boek, Handelingen, hoofdstuk 1, 8-12, laat Lucas zien, dat de Hemelvaart van Jezus alles met de aarde en met ons te maken heeft …

In de Hemelvaartskapel op de Olijfberg te Jeruzalem zijn twee voetsporen in steen gegrafeerd. Volgens een eeuwenoude overlevering gaat het daarbij om de voetsporen van Jezus. Zijn laatste voetsporen op aarde. De afdruk zou de plaats markeren, waar Jezus ten hemel gevaren is. Ook de middeleeuwse kunst kent die afdruk van Jezus’ voeten bij zijn hemelvaart. Er zijn talloze schilderijen, waarop die laatste voetsporen op aarde afgebeeld staan. En van Jezus zelf ziet men enkel nog de voeten, die onder zijn gewaad uitsteken. De rest van zijn lichaam is achter een wolk verdwenen. Jezus vaart ten hemel.

Met ons modern natuurwetenschappelijk wereldbeeld kunnen wij vandaag de dag maar weinig met dergelijke afbeeldingen van hemelvaart beginnen. De astronomie biedt in de waarste zin van het woord helemaal geen ruimte voor boven en beneden, voor een plaats van de hemel. En het was reeds Maarten Luther, die met het oog op hemelvaart heel voorzichtig argumenteerde en liet weten : Wat het precies is, dat Christus ten hemel gevaren is, dat weten wij niet. Het gaat er niet om, dat hij opstijgt, zoals je thuis op een ladder of een trap naar boven gaat. Maar dat is het, dat hij boven alle schepselen en in alle schepselen is. Hemelvaart. Daarbij gaat het om een andere dimensie. Om verhoging in andere categorieën als in natuurwetenschappelijk meetbare. Hemelvaart. Het is een symbolische uitdrukking van Jezus`koningschap.

En toch. Wij mensen hebben beelden nodig, om ons het onvoorstelbare te kunnen voorstellen. Wij beelden uit. In gedachten, in woorden, in voorstellingen. Zo ook het beeld van de omhoogstijgende Jezus. En hoe naief deze voorstelling ook mag lijken, zij kan heel heilzaam tot onze verbeelding spreken. Juist en vooral ook de afdruk van Jezus’ voeten kan het verhaal van zijn Hemelvaart doen aarden. Want hoezeer drukken deze voetstappen uit, waar het bij Hemelvaart ten diepste om gaat. Hemelvaart wijst ons op de voetsporen, die Jezus op deze aarde achtergelaten heeft.

Galileeërs, wat staan jullie naar de hemel te kijken? Het is de evangelist Lucas, die ons midden in zijn tweede Hemelvaartsverhaal ervoor waarschuwt, dat wij ons zouden kunnen verkijken op de hemel. Galileeërs, wat staan jullie naar de hemel te kijken? Lucas waarschuwt ons ervoor, onze blik naar boven te richten en in het luchtledige te staren. Bij monde van twee mannen in witte gewaden.

Maar ook nog op andere wijze. Ook nog op andere wijze laat ons Lucas zien, dat Hemelvaart alles met de aarde te maken heeft. Midden in zijn twee verheven verhalen van Hemelvaart geeft Lucas ons les in aardrijkskunde, zo schrijft wijlen dr. Okke Jager. Want het valt op, hoezeer Lucas juist hier, in zijn Hemelvaartsverhalen, plaatsnamen noemt, geografische afstanden weergeeft en aardse beschrijvingen voorneemt. Lucas vertelt, hoe Jezus zijn leerlingen meeneemt, de stad uit, tot bij Betanië. Hij spreekt van Judea en Samaria, van Galilea en Galileeërs. En van de Olijfberg, die op een sabbatsreis afstand van de stad Jeruzalem ligt. Allemaal aardse aanwijzingen. Aardrijkskunde bij de boodschap van Hemelvaart. Dat is veel meer dan een nauwgezette localisering van de plaatselijke omstandigheden. Dat is ten diepste plaatsbepaling voor ons.

Galileeërs, wat staan jullie naar de hemel te kijken? Op de aarde komt het aan. Op al die plaatsen, waar Jezus zijn voeten gezet heeft. Op de voetsporen, die hij op de aarde achtergelaten heeft. Niet vinden wij Jezus’ sporen, wanneer wij naar boven, in het luchtledige staren. Jezus’ sporen vinden wij in de modder en klei van deze aarde. In het slijk, waaruit hij mensen bevrijd heeft en tot een nieuw leven opgericht. Zijn sporen vinden wij aan de rand van de wegen. Op al de doodlopende wegen van de wereld, waar hij mensen tot een bron van vergeving, vertrouwen en moed geworden is. En in al de verhalen, waarin Jezus over Gods Rijk op aarde verteld heeft, vinden wij zijn sporen.

De voetsporen van Jezus. Gegrafeerd in deze aarde. Hemelvaart bepaalt ons niet bij de hemel, maar bij deze voetsporen op aarde. Jullie zullen van mij getuigen in Jeruzalem, in heel Judea en Samaria, tot aan de uiteinden van de aarde, spreekt Jezus vlak voor zijn Hemelvaart. Jezus stuurt ons op weg. Dat wij in zijn voetsporen de aarde bewandelen.

En met zijn les in aadrijkskunde geeft ons Lucas op die weg gelijk ook een plattegrond, een navigatie mee. Van de Olijfberg in het hoog gelegen Jeruzalem gaat het naar het lager gelegen gebied van Judea en het vijandige, nog lager gelegen Samaria. Tot aan de diepste uiteinden, de laagste kustplaatsen van de aarde. Van boven naar beneden. Dat is Hemelvaart. Dat de aarde er wel bij vaart. Dat de voetsporen van Jezus de uiteinden van de aarde bereiken. Hemelvaart zou geen hemelvaart zijn, wanneer deze uiterste diepten van de aarde niet opgehemeld zouden worden, zo zou je kunnen zeggen. Hemelvaart geen hemelvaart, wanneer Jezus’ voetsporen uiteindelijk niet daar aankomen, waar de aarde enkel en alleen dal is.

Hemelvaart is dus verantwoording en opdracht. Een verantwoording trouwens, waaraan we nauwelijks zouden kunnen beantwoorden en een opdracht, die we niet zouden kunnen dragen, wanneer hemelvaart niet ook belofte zou zijn. Hemelvaart is ook belofte. Want het is God, die Jezus’ weg naar de diepste diepten van deze aarde uiteindelijk ten diepste bevestigt, wanneer hij Jezus op de derde dag opwekt en hem na veertig dagen verhoogt. Hemelvaart ook belofte.

Vlak voor zijn verhoging spreidt Jezus over zijn leerlingen zegenend zijn handen uit. Hij hief zijn handen op en zegende hen. In zijn eerste hemelvaartsverhaal die zegenende handen. En in beide hemelvaartsverhalen de toegzegging, dat God ons tegemoet zal komen. God komt ons op onze weg in de voetsporen van Jezus tegemoet met zijn nabijheid. Met zijn Geest. Dat wordt ons toegezegd. Door Jezus zelf. Ik zal ervoor zorgen dat de belofte van mijn Vader aan jullie wordt ingelost. Blijf in de stad tot jullie met kracht uit de hemel zijn bekleed. Na hemelvaart zijn wij, zoals de theloog en dichter Hans Bouma zo mooi uitdrukt, niet aan ons lot, maar aan Gods Geest overgelaten.

Laat ons dan met elkaar op weg gaan. Juist ook in deze tijd van en na Corona wacht de wereld op mensen, die de olijfberg afdalen, de heuvels naar beneden gaan, het vlakke land betreden en neerdalen tot in de diepe dalen van deze aarde. Juist ook in deze tijd wachten mensen erop, dat de hemel over de aarde opgaat. Laat ons vol enthousiasme in de voetsporen van Jezus treden. Want zijn Zegen hebben wij. En zijn Geest krijgen wij.

Amen.

Rens Dijkman-Kuhn

Grafiek: Marianne van Haastrecht