Pasen – of: de dood uitlachen!
Vanaf het begin van de Corona-crisis worden er via WhatsApp, Facebook en Instagram heel wat grappige foto’s en ludieke video’s gedeeld. Lachwekkende tafereeltjes en gemanipuleerde opnames rondom het Corona-virus doen wereldwijd de ronde. Op foto’s worden WC-rollen afgebeeld als alternatief betaalmiddel of als kredietkaarten. En Angela Merkel brengt goed nieuws. ‘De contactbeperkingen zullen nu gauw opgeheven worden’, zo luidt de ondertitel van een foto, waarop de bondskanselier minstens 85 jaar oud lijkt te zijn. En dan de kleine filmpjes. Een moeder hoest, haar peuter loopt geschokken weg. En ook de paus is te zien. Bij een toespraak vanaf zijn balkon in Vaticaanstad hoeft hij maar één keer luidruchtig te niezen en heel de samengestroomde menigte op het Sint-Pietersplein spat uit elkaar spat en rent gillend weg.
Ik moet eerlijk zeggen, dat ik al die creatieve grapjes rondom het Corona-virus bijzonder vermakelijk vond. En ik moest er in de afgelopen weken steeds weer smakelijk om lachen. Net als ook om de recente humoristische uitzendingen van de Heute-Show. Totdat de beelden uit Italië kwamen. Beelden van ernstig zieke mensen in overvolle ziekenhuizen. Opnames van overwerkte artsen en huilende verpleegkundigen. En tenslotte de beelden van dat vreselijke convooi met legerauto’s vol doden op weg naar de crematoria. Bij deze beelden sterft de lach op ons gezicht. Vergaat ons mensen het lachen.
Mogen wij dan nog wel grapjes maken over het Coronavirus? En mogen wij die in het netwerk van de sociale media nog met elkaar delen? Ik had het er een aantal dagen even heel moeilijk mee. Nog steeds trouwens. Want hoeveel leed gaat er met dat virus gepaard. Hoeveel mensen zijn er, die met een verlies verder moeten leven. Hoeveel mensen in andere landen, vooral ook in de ontwikkelingslanden, staan er nog drama’s te wachten. Hoeveel mensen zijn er, die na de crisis economisch gedupeerd zijn. En dan grapjes maken? Dat gaat toch niet meer?
En toch. In het Duits bestaat er een bekend gezegde. ‘Humor ist, dass man trotzdem lacht’, zo formuleerde lang geleden Otto Julius Bierbaum (1856-1910). Humor is het vermogen, om de onvolmaaktheid en het verdriet van de wereld uit te houden, door te lachen. Humor maakt grapjes over ernstige en droevige aangelegenheden. Daarmee kadert hij deze in, zet deze op zijn plaats, zodat men er vervolgens een weg mee weet. De theoloog wijlen dr. Okke Jager heeft in 1954 een gedenkwaardig boek aan de humor gewijd. Hij noemt daarin humor ‘de kunst, om het heden te zien via de omweg over de toekomst’. En de bekende cultuurtheoloog en journalist Frank Bosman is het helemaal met Okke Jager eens. ‘God houdt wel van een geintje’, schrijft hij in zijn gelijknamige kleine theologie van de humor. Humor beschouwt hij als de voorbode van Gods Koninkrijk. Juist en vooral ook daarin, dat humor als kritische gein maar al te goed de maatschappelijke structuren op hun kop kan zetten.
Humor als voorbode van Gods Koninkrijk. En dat niet zonder reden. Niet zonder goede grond. Want midden in een gebroken wereld, die tot de dood gedoemd lijkt te zijn, wordt het Pasen. Midden in de tijd van Corona wordt het Pasen. Pasen. Dat is het feest van de opstanding van Jezus. Het feest van de overwinning van het leven op de dood. Op deze zondag vieren wij, dat God sterker is dan de dood. Sterker ook dan een dodelijk virus.
Hoe paradox het misschien in deze moeilijke tijd ook mag klinken, wij mogen, tussen onze tranen door, óók lachen. Pasen nodigt ons uit tot een bevrijd en uitbundig lachen, dwars tegen de nood en het verdriet in! Als we goed naar de bijbel luisteren, horen wij ook God lachen.
God lacht. De dood uit. Reeds in de Psalmen lacht God alvast de dood uit. Die in de hemel troont lacht lezen wij in Psalm 2. Wanneer God lacht, dan lacht Hij het kwaad van de wereld uit. Dan lacht Hij de dood uit. Het is een lachen vol belofte. God lacht de dood uit en het leven in!
Vanaf de 14e eeuw bestaat er in verschillende kerken het liturgisch ritueel, tijdens de kerkdienst op de vroege ochtend van Paaszondag luid te lachen. Men lacht met elkaar de dood uit. Een prachtig en welluidend ritueel. Wij mensen mogen ons door Gods bevrijdend lachen laten aansteken. Misschien kunnen we dit jaar op Paaszondag allemaal voor onze open ramen, in onze tuinen of op onze balkonnen gaan staan. En met elkaar de dood uitlachen.
Rens Dijkman-Kuhn, Pasen 2020
